Wyniki badania Eurobarometr 2011 pokazały, że internet stanowi główne źródło informacji na temat substancji psychoaktywnych (64%). 37% respondentów wskazało przyjaciół/znajomych jako osoby, do których zwróciliby się o informacje w kwestiach dotyczących narkotyków, a w następnej kolejności byłaby to rodzina lub lekarze/pielęgniarki (po 28%). Co piąty badany zgłosiłby się do specjalistycznej placówki.
Komisja Europejska opublikowała raport Eurobarometru dotyczący postaw młodych Europejczyków wobec substancji psychoaktywnych. Badanie zostało przeprowadzone w drodze wywiadów telefonicznych w maju 2011 roku w 27 krajach członkowskich Unii Europejskiej wśród 12 tys. losowo wybranych osób w wieku 15-24 lata. Pomiar ten stanowił kontynuację badań przeprowadzonych w roku 2002, 2004 i 2008.
Przedmiotem badania w 2011 roku były:
- źródła informacji na temat narkotyków oraz ryzyka związanego z ich używaniem;
- ocena dostępności nielegalnych substancji psychoaktywnych, alkoholu oraz tytoniu;
- pomiar rozpowszechnienia używania konopi;
- spostrzegane przez respondentów ryzyko używania narkotyków;
- postawy wobec różnych sposobów radzenia sobie z problemem narkotyków i narkomanii.
W tej edycji badania po raz pierwszy zapytano respondentów o doświadczenia z używaniem nowych substancji psychoaktywnych (w Polsce zwanych „dopalaczami”).
Dane w raporcie prezentowane są zarówno na poziomie ogólnoeuropejskim, jak i poszczególnych krajów.
Dostępność substancji psychoaktywnych
Osoby badane odpowiadały na pytanie, na ile trudne byłoby dla nich zdobycie wybranych substancji psychoaktywnych w ciągu 24 godzin, gdyby tego chcieli. 57% respondentów wskazało, że zdobycie konopi w tym czasie byłoby dla nich bardzo łatwe lub dosyć łatwe. Dla porównania odsetki te w przypadku kokainy i ecstasy wyniosły po 22%, a heroiny – 13%. Najmniej dostępną substancją według badanych jest heroina (24% respondentów wskazało odpowiedź „niemożliwe”, a 36% „bardzo trudne”). Największy stopień dostępności dotyczył alkoholu i tytoniu (ok. 80% respondentów potwierdziło bardzo łatwy dostęp do tych substancji).
Prawie we wszystkich krajach europejskich większość respondentów wskazywała na utrudniony dostęp do heroiny, kokainy i ecstasy. W przypadku Cypru ponad połowa młodych ludzi deklarowała bardzo trudny lub niemożliwy dostęp do konopi (63%). Z kolei wśród badanych z Czech odnotowano najwyższe odsetki odpowiedzi świadczących o bardzo łatwym lub dosyć łatwym dostępie do konopi (75%). W przypadku Polski połowa osób potwierdza łatwy dostęp do konopi.
Wykres 1. Jak trudne byłoby zdobycie w ciągu 24 godzin każdej z wymienionych substancji, gdyby badany/a tego chciał/a? (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Wyniki badania wskazały na zróżnicowane odpowiedzi badanych z poszczególnych krajów europejskich dotyczące oceny dostępności nielegalnych substancji psychoaktywnych. Z kolei w przypadku alkoholu i tytoniu różnice w odpowiedziach nie były już tak znaczne. Prawie we wszystkich krajach UE ponad 90% badanych wskazało na bardzo łatwy lub dosyć łatwy dostęp do papierosów lub innych produktów tytoniowych oraz do alkoholu.
Używanie konopi
W badaniu pytano młodych ludzi o ich doświadczenia z używaniem konopi. 26% respondentów potwierdziło używanie konopi chociaż raz w życiu. W przypadku Czech prawie połowa badanych zadeklarowała użycie konopi (47%), a z kolei 98% młodych ludzi z Cypru nigdy nie miało takich doświadczeń. Najwyższe odsetki respondentów deklarujących używanie konopi w ciągu ostatniego roku odnotowano w Republice Czeskiej (23%), Hiszpanii (22%) oraz we Francji (21%). Analizując dane z Polski, 72% osób wskazało, że nigdy nie używało konopi, a 14% potwierdziło używanie konopi w ciągu ostatniego roku. Wyniki obu tych wskaźników równe są średniej europejskiej.
Wykres 2. Jak trudne byłoby zdobycie w ciągu 24 godzin konopi, gdyby badany/a tego chciał/a? (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Wykres 3. Używanie konopi przez respondentów (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Używanie nowych substancji psychoaktywnych
Około 5% wszystkich respondentów odpowiedziało twierdząco na pytanie: czy kiedykolwiek używałeś/łaś substancji, które imitują efekt nielegalnych narkotyków i w pewnych krajach są sprzedawane jako substancje legalne w formie np. proszku, tabletek/pigułek czy ziół?
Najwyższe odsetki osób potwierdzających używanie nowych substancji odnotowano w Irlandii (16%), na Łotwie (9%), w Polsce (9%) oraz w Wielkiej Brytanii (8%). Natomiast kraje, w których zaobserwowano najniższe odsetki to Włochy, Malta i Finlandia (ok. 1%).
Wykres 4. Doświadczenia z nowymi substancjami psychoaktywnymi (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Interpretując wyniki uzyskane w ramach tego pytania, należy wziąć pod uwagę ryzyko, że respondenci mogli w różny sposób rozumieć, jakich substancji ono dotyczyło.
Analizując wyniki dotyczące źródeł zaopatrywania się młodych Europejczyków w nowe substancje psychoaktywne, 54% pytanych wskazało znajomych/przyjaciół, 36% otrzymywało propozycje w trakcie imprez lub w klubach, 33% zakupiło te środki w specjalistycznych sklepach, a 7% respondentów dokonało zakupu przez internet.
Źródła informacji na temat substancji psychoaktywnych
Wykres 5. Źródła zaopatrywania się w nowe substancje psychoaktywne (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Wyniki tegorocznego badania, podobnie jak w edycji z roku 2008, wskazały, że internet stanowi główne źródło informacji na temat substancji psychoaktywnych (64% w 2011 roku). 37% badanych wskazało przyjaciół/znajomych jako osoby, do których zwróciliby się o informacje w kwestiach dotyczących narkotyków, a w następnej kolejności byłaby to rodzina lub lekarze/pielęgniarki (po 28%). Co piąty badany zwróciłby się do specjalistycznej placówki.
Wykres 6. Potencjalne źródła informacji na temat narkotyków (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
We wszystkich krajach europejskich Internet był najbardziej popularnym źródłem informacji. Najwyższe odsetki respondentów wskazujących na to właśnie narzędzie odnotowano w Czechach (80%), na Słowacji (78%), w Estonii (77%) oraz w Finlandii (76%). Dane dla Polski są tylko nieznacznie niższe, osiągając wartość 73%.
Wykres 7. Internet jako potencjalne źródło informacji na temat narkotyków (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Kanały przekazu informacji o skutkach i ryzyku używania narkotyków
W przypadku kanałów przekazu informacji, za pomocą których młodzi Europejczycy otrzymywali w ciągu ostatniego roku dane na temat skutków i ryzyka używania nielegalnych substancji psychoaktywnych, najwięcej badanych (46%) wskazało na kampanie w mediach, następnie programy profilaktyczne w szkołach (41%) oraz informacje zamieszczone w internecie (39%).
Tabela 1. Spostrzegane ryzyko używania wybranych substancji (odsetki badanych)
Wskaźniki dla Polski dotyczące korzystania z informacji przekazanych za pośrednictwem kampanii medialnych oraz szkolnych programów profilaktycznych kształtują się na poziomie powyżej średniej europejskiej.
Wykres 8. Kanały przekazu informacji o skutkach i ryzyku używania narkotyków (w ciągu ostatniego roku; odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Wykres 9. Kampanie medialne jako kanał przekazu informacji o skutkach i ryzyku używania narkotyków (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Wykres 10. Szkolne programy profilaktyczne jako kanał przekazu informacji o skutkach i ryzyku używania narkotyków (odsetki badanych)
Źródło: Flash Eurobarometer (2011).
Ocena potencjalnego ryzyka używania narkotyków różni się w opinii badanych Europejczyków w zależności od substancji. Najwyższe odsetki osób wskazujących na wysokie ryzyko okazjonalnego używania dotyczyły kokainy (66%) oraz ecstasy (59%). Dla porównania odsetki te w przypadku konopi wyniosły 23%. Najwyższe odsetki dotyczące braku ryzyka dotyczyły wypicia raz lub dwa razy alkoholu (27%).
Więcej informacji na temat wyników pomiaru z 2011 roku jest dostępnych na stronie internetowej Komisji Europejskiej (raport w języku angielskim).
Bibliografia
- Drugnet Europe 75 (2011), „Survey results: youth attitudes to drugs”, EMCDDA, July-September 2011.
- Flash Eurobarometer, „Youth attitudes on drugs”, European Commission, 2011.