Używanie narkotyków a płeć

Artykuł wykorzystuje opracowanie Agencji UE ds. Narkotyków (EMCDDA) pt. Różnice między płciami w używaniu narkotyków i związane z tym problemy (EMCDDA 2006), opublikowane równolegle ze Sprawozdaniem Rocznym 2006 na temat Stanu Problemu Narkotykowego w Europie. Zaprezentowane zostaną także wyniki badań zrealizowanych na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Pierwszym z nich jest pilotażowe badanie pn. „Macierzyństwo przez pryzmat uzależnienia” zrealizowane w Krakowie w 2006 roku, drugim – projekt pn. „Opieka perinatalna nad ciężarną uzależnioną od środków psychoaktywnych” przeprowadzony w 2005 r. w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie.

W Europie dostępność do leczenia jest nadal ograniczona dla kobiet

Jak donosi EMCDDA, służba zdrowia w całej Europie zaczyna zdawać sobie sprawę z faktu, że kobiety z problemem narkotykowym wymagają – ze względu na swoje szczególne potrzeby – specjalistycznej pomocy. Jednak dostęp do specjalistycznego, skierowanego do kobiet leczenia pozostaje bardzo ograniczony.

Według opracowania pt. Różnice między płciami w używaniu narkotyków i związane z tym problemy większość programów leczniczych dostosowanych jest do potrzeb osób uzależnionych od opiatów, czyli głównie mężczyzn. Pomimo tego, że prawie wszystkie państwa członkowskie UE i Norwegia dysponują obecnie ośrodkami terapii przeznaczonymi wyłącznie dla kobiet lub kobiet z dziećmi, to programy kierowane do tej grupy docelowej wciąż stanowią wyjątek i często dostępne są wyłącznie w dużych ośrodkach miejskich. W konsekwencji, jeśli miejscowe placówki leczenia uzależnień nie świadczą tego typu usług, większość kobiet nie otrzymuje specjalistycznej pomocy.

Odnosząc się do omawianej kwestii Wolfgang Götz – dyrektor EMCDDA – powiedział: „Nasze sprawozdanie wyraźnie wskazuje, że w Europie istnieją przykłady odpowiedniego leczenia, które mogą służyć za przykład. Świadczone usługi okazują się skuteczne dla kobiet w ciąży, kobiet z dziećmi, pomagają rozwiązywać nawet tak złożone kwestie jak problemy narkotykowe współwystępujące z przemocą fizyczną lub seksualną. Obszar, którym trzeba się zająć, nie dotyczy samego modelu usług zgodnego z potrzebami kobiet, a raczej odnosi się do zapewnienia szerokiego dostępu do specjalistycznej opieki dla kobiet”.

Radzenie sobie z problemami narkotykowymi, w tym unikanie trudnych do zniesienia objawów odstawienia narkotyku, stanowi ważny aspekt ochrony zdrowia zarówno matki jak i dziecka. Obecnie kobietom w ciąży oferowany jest uprzywilejowany dostęp do specjalistycznego leczenia, mimo że po urodzeniu dziecka pomoc nie zawsze jest kontynuowana.

Kobiety stanowią w Europie ok. 20% osób, które otrzymują leczenie z powodu narkotyków. Mniej więcej jedna na cztery kobiety zgłaszające się do leczenia z powodu narkotyków wychowuje dzieci (23%). Badania wskazują, że istotnym czynnikiem, który zniechęca kobiety do podejmowania leczenia, jest troska o opiekę nad dziećmi w trakcie trwania terapii. Rozwiązanie problemu opieki nad dziećmi stanowi obecnie główny element rozwoju „programów przyjaznych kobietom”, który może sprawić, że kobiety zażywające narkotyki podejmą leczenie i będą je kontynuować. Obecnie programy łączące leczenie uzależnienia z opieką nad dziećmi oferują: Belgia, Czechy, Niemcy, Grecja, Francja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia, Wielka Brytania i Norwegia. Programy uwzględniające płeć ukierunkowane są zwykle na macierzyństwo, jednak pewien szwedzki program podkreśla istotę ojcostwa u uzależnionych mężczyzn.

Podejmowane działania bywają nieskuteczne w odniesieniu do kobiet

We wszystkich państwach UE wskaźnik śmiertelności w związku z narkotykami wśród mężczyzn jest wyższy niż u kobiet, wśród których wynosi – w zależności od kraju – od 7% do 35% zgonów. Opracowanie EMCDDA podkreśla istotne różnice pomiędzy płciami, jeśli chodzi o zgony związane z narkotykami. Podczas, gdy śmiertelność wskutek przedawkowań w „starych” krajach UE pomiędzy rokiem 2000 a 2003 spadła wśród mężczyzn o ok. 30%, to wśród kobiet spadła jedynie o 15%. Prowadzi to do sformułowania hipotezy, że działania z obszaru ograniczania szkód kierowane do osób używających narkotyków mają mniejszy wpływ na kobiety niż na mężczyzn.

Obawy dotyczą również stosunkowo wysokich wskaźników zakażeń HIV wśród kobiet wstrzykujących narkotyki. Kobiety używające narkotyków o wiele częściej trudnią się usługami seksualnymi, są także fizjologicznie bardziej podatne na zakażenie HIV. Ostatnie wyniki badań wśród osób dożylnie przyjmujących narkotyki, prowadzone w dziewięciu państwach UE, wykazały że wskaźnik rozpowszechnienia HIV u mężczyzn wstrzykujących narkotyki wynosi 13, 6% w porównaniu z 23, 3% u kobiet. Sytuację potwierdzają dane z Polski (Rosińska 2006). Badanie występowania zakażeń HIV wśród osób przyjmujących narkotyki w zastrzykach przeprowadzono w 2005 r. w trzech regionach kraju – województwie lubelskim, województwie warmińsko-mazurskim oraz we Wrocławiu. Do projektu włączono 353 osoby, w tym 105 kobiet (29,7%). Testy przeprowadzone metodą immunoenzymatyczną¹Badanie na obecność przeciwciał anty-HIV, którymi są białka wyprodukowane przez układ odpornościowy po wtargnięciu wirusa HIV do organizmu. wykryły zakażenie HIV u 25 kobiet (23,8%), prawie połowa z nich nie miała jeszcze ukończonych 25 lat.

EMCDDA ostrzega, że – pomimo iż ogólnie więcej mężczyzn wstrzykuje narkotyki i umiera w wyniku ich używania – to nie możemy ignorować faktu, że kobiety przyjmujące narkotyki w iniekcjach są bardziej narażone na szkody z tym związane, a także trudniej jest dotrzeć do kobiet potrzebujących pomocy.

Jak kobiety i mężczyźni przyjmują narkotyki?

Według opracowania Agencji UE ds. Narkotyków istnieją wyraźne różnice między płciami w niemal wszystkich aspektach zjawiska narkomanii. We wszystkich krajach Europy wśród osób zażywających narkotyki mężczyźni nadal przewyższają liczebnie kobiety, szczególnie w przypadku używania częstego, intensywnego i problemowego.

Analiza danych przeprowadzona przez EMCDDA na dorosłej populacji Europejczyków (15–64 lata) nie dostarczyła mocnych dowodów na to, że różnica między poziomem zażywania narkotyków przez mężczyzn i kobiety ulega zmniejszeniu. Jednak dane dotyczące zażywania narkotyków przez uczniów (15–16 lat)²Badanie ESPAD, dostępne w serwisie internetowym tego projektu. ujawniają niepokojące tendencje. W niektórych państwach członkowskich dziewczęta wydają się doganiać swoich rówieśników, jeśli chodzi o używanie narkotyków i alkoholu co najmniej raz w życiu. Pojawia się zatem pytanie, jak taka tendencja wpłynie na przyszły kształt zjawiska narkomanii?

W Czechach, Danii, Estonii, Irlandii, Łotwie, Polsce, Słowacji i Norwegii ostatnie badania ankietowe wskazują zmniejszenie różnicy między płciami, jeśli chodzi o uczniów, którzy zażywali konopie indyjskie przynajmniej raz w życiu.

W kolejnych państwach – Irlandii, Finlandii i Norwegii – mniej więcej równa liczba dziewcząt i chłopców przyznała się do co najmniej jednokrotnego zażycia konopi. Także w przypadku używania kiedykolwiek w życiu ekstazy wskaźniki w podziale na płeć byływ przybliżeniu jednakowe w Czechach, Niemczech, Hiszpanii, Estonii, Węgrzech, Irlandii, Łotwie, Słowacji, Finlandii i Wielkiej Brytanii.

W całej Europie (z wyjątkiem Irlandii, Wielkiej Brytanii i Norwegii) do udziału w ciągu ostatniego miesiąca w imprezach, podczas których uczestnik wypił pięć lub więcej porcji alkoholu, przyznaje się więcej chłopców. Z kolei w przypadku przyjmowania przynajmniej raz w życiu środków uspokajających bez przepisu lekarza wskaźnik jest wyższy wśród dziewcząt. Generalnie wskaźniki przyjmowania przez dziewczęta leków bez recepty kiedykolwiek w życiu są wysokie. Ponad połowa sprawozdających się państw przedstawiła wskaźniki rozpowszechnienia przekraczające 5%, osiągające 18% na Litwie i 22% w Polsce.

Wyniki badań prowadzonych w naszym kraju w 2005 r. na reprezentatywnych próbach 15/16-letnich i 17/18-letnich uczniów zdają się wskazywać, w kwestii sięgania po substancje psychoaktywne, postępującą emancypację dziewcząt (Sierosławski 2006).

Wskaźniki picia alkoholu przynajmniej raz w życiu są bardzo podobne dla chłopców i dziewcząt, mimo że picie alkoholu w naszej tradycyjnej kulturze to raczej domena mężczyzn. Wśród dorosłych mieszkańców Polski spotykamy wielokrotnie więcej niepijących kobiet, niż mężczyzn abstynentów. Wśród nastolatków proporcje te się wyrównują. Bardziej rozpowszechnione wśród dziewcząt niż wśród chłopców jest sięganie po leki uspokajające i nasenne. Także próby łączenia alkoholu z tabletkami częściej spotyka się wśród dziewcząt. Wśród 17/18-letnich uczniów proporcje dziewcząt i chłopców często używających amfetaminy oraz odsetki często sięgających po ecstasy są bardzo zbliżone.

Macierzyństwo z perspektywy uzależnienia

W 2006 r. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii dofinansowało pilotażowe badanie prowadzone przez Krakowskie Towarzystwo Przeciwdziałania Uzależnieniom. Jak już wspomniano kobiety uzależnione od narkotyków są specyficzną grupą odbiorców działań kierowanych do osób uzależnionych. Ponadto brakuje konkretnej strategii pomocy dla kobiet przyjmujących narkotyki. Celem projektu „Macierzyństwo z perspektywy uzależnienia” (Krajewska 2006) było rozpoznanie sytuacji życiowej 68 kobiet przebywających w Krakowie, które zostały matkami biorąc nałogowo środki psychoaktywne, a także identyfikacja zagrożeń dla zdrowia i rozwoju ich dzieci. Głównym kryterium doboru ankietowanych było macierzyństwo i używanie narkotyków w czasie ciąży. W związku z tym w grupie badanych znalazły się zarówno kobiety czynnie używające narkotyków, jak również neofitki³Neofita – osoba, która niedawno ukończyła program leczenia uzależnienia od narkotyków i obecnie utrzymuje abstynencję. programów terapii długoterminowej. Kolejne 12 kobiet korzystało – w czasie, kiedy prowadzono badanie – z programu substytucji metadonowej. Taki dobór próby był celowy i miał zobrazować całość środowiska kobiet uzależnionych. U większości badanych kobiet zdiagnozowano uzależnienie mieszane (34 kobiety), pozostałe były uzależnione od opiatów.

W trakcie badania ustalono, że 20 kobiet wychowywało samotnie dziecko, 22 kobiety żyły w związkach nieformalnych, zaledwie 4 były mężatkami. W większości przypadków partnerami ankietowanych kobiet byli mężczyźni uzależnieni (34 kobiety wskazały, że są w związku z narkomanem).

Kolejne pytania dotyczyły zagadnień związanych z planowaniem ciąży. 32 respondentki stwierdziły, że przed zajściem w ciążę nie stosowały żadnych metod antykoncepcji. Uzasadnieniem takiego stanu rzeczy był m.in. brak środków finansowych na zakup środków antykoncepcyjnych oraz wiara w to, że „w czasie brania narkotyków nie można zajść w ciążę”. Bardzo często powodem nie stosowania antykoncepcji była niechęć partnera do korzystania z jakichkolwiek metod. Stąd też w przypadku 43 kobiet ich ciąża nie była planowana.

Jednym z bardzo istotnych pytań była subiektywna ocena własnej wiedzy kobiet uzależnionych dotyczącej wpływu narkotyków na dziecko w wieku prenatalnym. Połowa ankietowanych zadeklarowała, że miała świadomość wpływu narkotyków na ciążę. Tym bardziej niepokojący jest fakt, że aż 47 z 68 przebadanych kobiet – wiedząc, że są w ciąży – nadal przyjmowało narkotyki. Zaledwie 8 respondentek zmniejszyło dawki przyjmowanych narkotyków w czasie ciąży. Kolejne 8 kobiet zaczęło przyjmować narkotyki w sposób bezpieczniejszy, tzn. nie mieszając różnych substancji lub rezygnując ze wstrzykiwania ich. Dodatkowym problemem było przyjmowanie przez ciężarne kobiety innych substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol i leki. Takie połączenie stosowały 32 respondentki. Zaledwie 5 z nich nie paliło papierosów w czasie ciąży. Badane wspominały również o innych zdarzeniach niebezpiecznych dla dziecka w wieku prenatalnym. 19 kobiet przyznało, że w czasie ciąży były ofiarami przemocy fizycznej. W większości przypadków sprawcami nadużyć byli partnerzy życiowi respondentek. W świetle wcześniejszych wypowiedzi cieszy fakt, że 47 z 68 dzieci (70%) urodziło się z wysoką punktacją – 9 lub 10 punktów w skali Apgar⁴Skala Apgar – skala używana w medycynie w celu określenia stanu noworodka w 1., 3., 5. i 10. minucie życia. Wprowadziła ją w 1953 r. Virginia Apgar, zaś akronim powstał 10 lat później. Dziecko może dostać minimalnie 0, a maksymalnie 10 punktów w skali Apgar., jednak 32 z nich z „zespołem abstynencji narkotykowej”.

W czasie ciąży 30 badanych kobiet korzystało z różnego rodzaju programów pomocowych – Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, Domu Samotnej Matki, Centrum Praw Kobiet, w 8 przypadkach kobietom odmówiono pomocy. W ankiecie poproszono także respondentki o podanie najpotrzebniejszych ich zdaniem form pomocy dla kobiet uzależnionych. Najczęściej powtarzające się odpowiedzi dotyczyły pieniędzy oraz mieszkania.

Z badań wynika, że po urodzeniu dziecka prawa rodzicielskie utraciło 6 kobiet. Na pytanie, kto nauczył respondentkę opieki nad noworodkiem, kobiety odpowiadały najczęściej, że matka lub położna, znacznie rzadziej opieki uczyły koleżanki. 10 spośród ankietowanych nie miało żadnej pomocy i same nauczyły się opiekować dzieckiem. Równocześnie 14 kobiet nie chciało po porodzie widzieć i przytulać dziecka. Na pytanie, czy badana chciała podać noworodkowi jakiś środek uspokajający, gdy dziecko nie chciało spać lub płakało, 6 kobiet odpowiedziało twierdząco, do używania przemocy w takich sytuacjach przyznało się 12 respondentek. Na pytanie, czy dziecko stanowiło motywację do podjęcia leczenia, 22 kobiety odpowiedziały twierdząco. Respondentki utrzymywały jednak, że najczęściej ta motywacja pojawiła się dopiero kilka lat po urodzeniu dziecka.

Ponadto w trakcie badania okazało się, że respondentki nigdy wcześniej nie rozmawiały o tym ważnym i często źle wspominanym okresie, jakim była ciąża. Wiele kobiet dopiero w trakcie wywiadu uświadomiło sobie niebezpieczeństwo związane z używaniem narkotyków w czasie ciąży, jak również siłę własnej choroby.

Opieka w Polsce nad kobietami w ciąży uzależnionymi od narkotyków

Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii przeprowadziła w 2005 r. projekt badawczy „Opieka perinatalna nad ciężarną uzależnioną od środków psychoaktywnych” (Niemiec, Kowalska 2005).

Projekt miał na celu ocenę ryzyka wystąpienia powikłań ciąży i porodu u kobiet uzależnionych od substancji psychoaktywnych, analizę psychologiczną i socjologiczną postaw uzależnionych kobiet spodziewających się dziecka oraz ocenę przydatności i możliwości realizacji modelu opieki medycznej zaproponowanego przez Klinikę Położnictwa i Ginekologii.

Przyjęto, że do badania zostaną włączone kobiety uzależnione od substancji psychoaktywnych z potwierdzoną ciążą powyżej 6 tygodnia. Kobiety objęto szeroką opieką. Interdyscyplinarny zespół tworzyli: ginekolog – położnik, specjalista chorób zakaźnych i chorób wątroby, psychiatra, specjalista terapii uzależnień, psycholog kliniczny, pracownik socjalny oraz dyplomowana położna. Respondentki poddano także badaniom laboratoryjnym (m.in. kontrolowano funkcję wątroby) oraz poproszono o wypełnienie ankiety.

W badaniu udział wzięło 13 pacjentek w ciążach pojedynczych, w wieku od 22 do 35 lat (średnia wieku wynosiła 26 lat). 7 kobiet (54%) było zakażonych HIV w wyniku dożylnego zażywania narkotyków, 10 kobiet (77%) zakażonych HCV również drogą dożylną, a u 2 kobiet parametry laboratoryjne wskazywały upośledzenie funkcji wątroby. Wszystkie pacjentki zakażone HIV były jednocześnie zakażone HCV. W badanej grupie dominowało uzależnienie od opiatów. Substytucyjne leczenie metadonem otrzymywało 6 kobiet (46%), kolejne 6 kobiet uzależnienie od substancji psychoaktywnych miało w wywiadzie, w ciąży utrzymując abstynencję. 3 pacjentki (23%) przyjmowały w czasie ciąży heroinę.

W gronie badanych 3 kobiety (23%) twierdziły, że zaplanowały ciążę, a moment stwierdzenia ciąży był dla nich bardzo radosny. Pozostałe respondentki informację o ciąży także przyjęły z zadowoleniem, jednak pomimo tego towarzyszyło im uczucie strachu, przerażenia i obawy przed zbliżającymi się zmianami w życiu. Kobiety uzależnione i żyjące z HIV akcentowały swoje obawy o zdrowie przyszłego dziecka, o możliwość zakażenia go nieuleczalną chorobą. Jednocześnie niepokoiły się, jak ciąża wpłynie na ich stan zdrowia. Nie czuły się przygotowane ani fizycznie, ani psychicznie do macierzyństwa.

W okresie ciąży każda z pacjentek miała jednego partnera seksualnego, w ciągu życia liczba partnerów wahała się między 3 a 10. W badanej grupie 9 kobiet (69%) urodziło po raz pierwszy, 4 już rodziły wcześniej, w tym 2 drogą cesarskiego cięcia. 3 respondentki (23%) miały w wywiadzie poronienia. 11 pacjentek objętych badaniem urodziło dziecko między 37 a 40 tygodniem ciąży. Pozostałe 2 zdecydowały się na poród w innym miejscu niż Klinika Położnictwa i Ginekologii. 4 porody (36%) odbyły się siłami natury. W 3 przypadkach (27%), u pacjentek z HIV, wykonano planowe cięcie cesarskie, w ramach profilaktyki odmatczynej transmisji zakażenia. U kolejnych 4 kobiet (36%) wykonano cesarskie cięcie w trybie nagłym, w tym u 2 kobiet z powodu objawów zagrożenia płodu. Wszystkie matki zakażone HIV otrzymywały w czasie porodu profilaktyczne leczenie antyretrowirusowe, a kobiety leczone w ciąży metadonem, otrzymywały go w trakcie porodu.

Dane na temat okresu okołoporodowego i noworodkowego zebrano od 11 kobiet. U 9 kobiet (82%) okres połogowy przebiegał bez powikłań położniczych, a u 2 kobiet wystąpiły stany zapalne. Nie karmiły piersią wszystkie matki zakażone HIV i większość zakażonych HCV (zdecydowała się na nie tylko jedna pacjentka z HCV). Przyjmowanie metadonu nie było przeciwwskazaniem do karmienia piersią. Bez dziecka wypisały się ze szpitala 3 pacjentki, w tym 2 pozostawiając dzieci do adopcji. 3 kobiety opuściły klinikę z dziećmi na własną prośbę, przerywając w 2 przypadkach leczenie zespołu odstawiennego u noworodka (jedna z nich w okresie połogowym powróciła do przyjmowania narkotyków).

Włączone do badania matki urodziły 8 chłopców i 3 dziewczynki. Noworodki ważyły w granicach 1900 – 3890 g, średnio osiągając ponad 3 kg. 10 dzieci (91%) urodziło się w stanie dobrym, 1 dziecko w pierwszej minucie ocenione było na 5 punktów w skali Apgar, z szybką poprawą w 5 minucie życia. Objawy noworodkowego syndromu abstynencyjnego (NAS, neonatal abstinence syndrom) o różnym nasileniu, wymagające leczenia fenobarbitalem, prezentowało 4 z pięciorga dzieci urodzonych przez matki przyjmujące w ciąży metadon lub heroinę (80%). U jednego dziecka stwierdzono, już prenatalnie, wadę serca pod postacią ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej – jego matka zażywała w ciąży narkotyki drogą dożylną i pod opiekę medyczną zgłosiła się pod koniec ciąży, odbywając jedynie dwie wizyty lekarskie. Jedno dziecko miało niską masę urodzeniową (tzn. poniżej 2500 g). Jego zakażona HIV i HCV matka była w stadium objawowego AIDS, z porażeniem połowiczym lewostronnym, otępieniem umysłowym i epilepsją z powodu toksoplazmozy ośrodkowego układu nerwowego. Uzależnienie od narkotyków miała w wywiadzie, jednak w ciąży utrzymywała abstynencję.

Ponieważ przeciwciała HIV i HCV wykryć można po 6 miesiącach od urodzenia i nie zakończono jeszcze diagnostyki u dzieci, do czasu sporządzenia raportu nie uzyskano ostatecznych danych na temat transmisji zakażenia od matki do dziecka.

Analizując wyniki badania prowadzonego w grupie uzależnionych objętych opieką Poradni IMiDz, odnotowano stosunkowo niski procent powikłań położniczych w przebiegu ciąży i okresu okołoporodowego, który tłumaczyć można m.in. ścisłym nadzorem medycznym nad pacjentkami, szybką identyfikacją zagrożeń i zapobieganiem rozwojowi patologii. Fakt, że odnotowano tylko pojedyncze przypadki infekcji chorobami przenoszonymi drogą płciową, zapewne związany jest z trybem życia pacjentek (stały partner seksualny). Pomimo licznej grupy ciężarnych z HIV, nie odnotowano przypadków raka szyjki macicy oraz stanów przednowotworowych wymagających interwencji chirurgicznej. Ponadto stwierdzono, że ryzyko rozwoju patologii ciąży zmniejsza się dzięki leczeniu substytucyjnemu.

W czasie trwania projektu w życiu przeważającej większości pacjentek Poradni IMiDz zaszły zmiany na lepsze. Jeśli tylko sytuacja ekonomiczno-społeczna była sprzyjająca, ciąża okazywała się motywacją i bodźcem do walki z nałogiem i powrotu do ról społecznych. Ciąża podnosiła także poczucie wartości uzależnionych kobiet. Utrzymanie abstynencji lub przyjmowanie jedynie leczenia substytucyjnego udało się w ciąży 10 z 13 pacjentek (77%). Większość młodych kobiet zgłaszała chęć własnego rozwoju, powrotu do szkoły i zdobywania wykształcenia. Dodatkowe obowiązki i większa odpowiedzialność związana z macierzyństwem dopingowały je do podnoszenia swoich kwalifikacji, aby w przyszłości zdobyć dobrą pracę.

Kobiety i narkotyki – co dalej?

Wolfgang Götz, dyrektor EMCDDA, tak podsumowuje zagadnienie leczenia z uwzględnieniem płci: „Minęło ponad 20 lat od momentu, gdy rządy krajów europejskich po raz pierwszy uznały za ważną kwestię różnic płci w obszarze leczenia uzależnienia od narkotyków. Ranga problemu powinna znaleźć odbicie w codziennej praktyce. Przekaz jest jednoznaczny – istnieje potrzeba, aby prowadzone działania stanowiły adekwatną reakcję na potwierdzoną naukowo tezę, że płeć użytkowników narkotyków wpływa zarówno na rodzaj problemów pojawiających się w związku z substancjami psychoaktywnymi, motywację do leczenia, a także efekty podejmowanych działań i świadczonych usług”.

Bibliografia

1. Badania ESPAD, opracowanie dostępne w serwisie internetowym tego projektu.
2. EMCDDA (2006) Różnice między płciami w używaniu narkotyków i związane z tym problemy (ang. „Gender differences in drug consumption and drug-related problems”), opracowanie dostępne w Internecie.
3. Krajewska M. (2006). Macierzyństwo przez pryzmat uzależnienia – badanie pilotażowe. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Krakowskie Towarzystwo Pomocy Uzależnionym, raport z badania dostępny w siedzibie KBPN.
4. Niemiec K., Kowalska A. (2005). Opieka perinatalna nad ciężarną uzależnioną od środków psychoaktywnych. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Instytut Matki i Dziecka, raport z badania dostępny w siedzibie KBPN.
5. Rosińska M. (2006). Oszacowanie występowania chorób zakaźnych (wirusowe zapalenie wątroby typu C i B, HIV) wśród osób przyjmujących środki odurzające w iniekcji. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Państwowy Zakład Higieny, raport z badania dostępny w siedzibie KBPN.
6. Sierosławski J. (2006). Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2005 r. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Instytut Psychiatrii i Neurologii, raport z badania dostępny w serwisie internetowym Biura.

Przypisy

• 1
  Badanie na obecność przeciwciał anty-HIV, którymi są białka wyprodukowane przez układ odpornościowy po wtargnięciu wirusa HIV do organizmu.
• 2
  Badanie ESPAD, dostępne w serwisie internetowym tego projektu.
• 3
  Neofita – osoba, która niedawno ukończyła program leczenia uzależnienia od narkotyków i obecnie utrzymuje abstynencję.
• 4
  Skala Apgar – skala używana w medycynie w celu określenia stanu noworodka w 1., 3., 5. i 10. minucie życia. Wprowadziła ją w 1953 r. Virginia Apgar, zaś akronim powstał 10 lat później. Dziecko może dostać minimalnie 0, a maksymalnie 10 punktów w skali Apgar.