Wywiad motywujący z młodzieżą i młodymi dorosłymi

2 stycznia 2015  

Tytuł: Wywiad motywujący z młodzieżą i młodymi dorosłymi
Autor: Sylvie Naar-King, Mariann Suarez
Wydawca: The Guillford Press 2011, Wydanie polskie: Wydawnictwo UJ, Kraków 2012

Wywiad motywujący jest stosowany od lat 80., a pierwsze kompleksowe opracowania tej metody pojawiły się w latach 90. Na początku wykorzystywano go w terapiach uzależnień osób dorosłych, jednak z czasem metoda ta znalazła zastosowanie również w innych dziedzinach pracy psychologów i psychiatrów. Prezentowana publikacja jest pierwszym tak wszechstronnym opracowaniem zastosowań wywiadu motywującego w pracy z młodzieżą.
Autorki, Sylvie Naar-King i Mariann Suarez, definiują wywiad motywujący (WM) jako formę wzbudzania i wzmacniania motywacji potrzebnej do zmiany. W publikacji pojawia się szereg określeń doprecyzowujących tę definicję, m.in. łagodne komunikowanie z ludźmi czy budowanie konstruktywnych relacji. Często pojawiają się także wzmianki o strategii rozmowy, elastyczności podejścia i unikaniu konfrontacji. W omówieniach oddziaływań na klientów, skuteczność wywiadu motywującego można zauważyć w przypadkach np. rozwiązywania ambiwalencji przy podejmowaniu decyzji o zmianie, pokonywania oporu, weryfikacji oceny samoskuteczności.

Idea wywiadu motywującego
Jak piszą autorki, główny nacisk kładą na to, jak a nie co należy robić w pracy z klientem − czyli na proces, a nie treść relacji. Podkreślają przy tym, że WM nie jest tylko zbiorem technik czy chwytów, i na pierwszym miejscu stawiają i omawiają „ducha wywiadu motywującego”, który stanowi o istocie stosowania tej metody w praktyce.
O skuteczności ma tu przesądzać uznanie motywacji klienta za podstawowy czynnik pozytywnych zmian, przy założeniu, że jego niechęć lub opór są naturalnymi elementami dwustronnego procesu interakcji. Nie należy ich w związku z tym traktować jako negatywnych elementów tego procesu, ale raczej jako klucz do zrozumienia postawy młodego człowieka i wywołania w nim chęci zmian.
Takie podejście nie oznacza jednak, że techniki językowe nie są stosowane. Autorki wyraźnie zaznaczają, że metody wywiadu motywującego nie można się nauczyć z lektury czy na kursie, tylko w trakcie regularnej praktyki i ćwiczeń. Analiza szczegółowych aspektów rozmowy dochodzi do poziomu różnic reakcji, jakie może wywołać użycie pojedynczych słów czy zwrotów. Wiele tego typu drobiazgowych informacji znajduje się we wskazówkach do poszczególnych zagadnień.

Struktura publikacji
Książka jest podzielona na trzy części, z których ostatnia stanowi niejako aneks zawierający omówienie praktycznych aspektów prowadzenia terapii. Druga część to krótkie opracowania osób pracujących z młodzieżą przy wykorzystaniu WM, w rzadko spotykanych jak dotąd sytuacjach. W pierwszej zaś omówiono najistotniejsze zagadnienia związane z wywiadem motywującym.
Kolejne rozdziały części pierwszej są z jednej strony pogłębieniem problematyki wywiadu od kwestii bardziej ogólnych, jak wspomniany „duch wywiadu”, do szczegółowych i konkretnych zachowań i rozwiązań − z drugiej strony ich ułożenie odpowiada kolejnym etapom pracy z klientem.
W poszczególnych rozdziałach można wyodrębnić trzy elementy: omówienie, zastosowanie, konkretne techniki. Do omówienia należy krótkie objaśnienie danego działania terapeuty z ewentualnym tłem teoretycznym. Ilustrują je opisy sytuacji lub przykłady dialogów z wyszczególnieniem bardziej i mniej skutecznych zwrotów. Na tym poziomie lub w wyodrębnionych wskazówkach, autorki przedstawiają potencjalne efekty, jakie mogą się pojawić wraz z zastosowaniem konkretnych technik, chwytów czy nawet potocznych zwrotów. Na przykład omawiane są formuły językowe odbierane jako wartościujące, które mogłyby zdystansować słuchacza. Autorki podają sposoby uniknięcia lub zniwelowania takiego dystansu, ale też opisują zachowania nastawione na wytrącenie terapeuty z roli.
Wśród tych uwag można znaleźć konkretne rozwiązania stosowane w rozmowach, jak również bardziej ogólne materiały językoznawcze rozwijające spostrzegawczość i kompetencje językowe pomocne przy ocenie postawy klienta i w jego prowadzeniu. Przytaczane badania i przypadki dotyczące języka i zachowań w rozmowie zyskują dzięki temu charakter uniwersalny i czynią książkę nie tylko przydatną dla specjalistów pracujących z młodzieżą, lecz również wartościową w szerszym kontekście interakcji społecznych.

Tekst ukazał się w numerze 2(66)/2015 Serwisu Informacyjnego Narkomania