W grudniu 2007 roku w Falentach odbyło się trzecie spotkanie przedstawicieli organizacji pozarządowych, podejmujących działania z zakresu redukcji szkód, zorganizowane przez Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii. Na seminarium była reprezentowana większość organizacji pozarządowych zajmujących się street- oraz partyworkingiem.
Pierwszego dnia przedstawione zostały wyniki najnowszych badań oraz Rocznego Raportu EMCDDA. Zaprezentowano również założenia programu „Profilaktyka narkotykowa i informacja o narkotykach”, w ramach którego organizacje pozarządowe mogą aplikować o środki unijne. Cele programu oraz sposób uzyskania dotacji zostały opisane na łamach Serwisu Informacyjnego NARKOMANIA nr 3 (38) 2007.
Podczas pierwszego spotkania przedstawicieli programów redukcji szkód, zorganizowanego w Osiecku w 2006 roku, brał udział kierownik czeskiego Focal Pointa, z kolei na seminarium w Falentach jednym z zaproszonych ekspertów był pracownik francuskiego Focal Pointa, który zajmuje się tematyką redukcji szkód. Przedstawił on wyniki pierwszego francuskiego badania wśród klientów programów niskoprogowych. Druga edycja badania realizowana będzie w ramach międzynarodowego projektu wspólnie przez francuski i polski Focal Point w listopadzie 2008 roku. Z tego powodu chciałbym omówić powyższe badanie i przedstawić jego wyniki, co pozwoli również na pokazanie zakresu działań realizowanych przez francuskie organizacje pozarządowe w obszarze redukcji szkód.
Założenia projektu
Projekt miał na celu zbadanie klientów programów niskoprogowych, czyli takich działań, gdzie abstynencja nie jest głównym kryterium uzyskania pomocy. Ich celem jest przede wszystkim ograniczenie szkód zdrowotnych i społecznych wśród użytkowników narkotyków. Kwestionariusz zastosowany w badaniu był zgodny z zatwierdzonymi protokołami Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) na temat wskaźnika zapotrzebowania na leczenie (TDI) oraz chorób zakaźnych (DRID). Z powyższych dokumentów wykorzystano pytania dotyczące: charakterystyki społeczno-demograficznej użytkownika, używania narkotyków oraz drogi ich przyjmowania, ryzyka praktyk oraz występowania chorób przenoszonych poprzez krew. W przygotowaniach do projektu oparto się również na efektach prac grupy Correlation Project EMCDDA, która pracowała nad zbieraniem danych z obszaru redukcji szkód. Jednym z dodatkowych celów badania było zebranie danych o cenach detalicznych narkotyków (jest to jeden ze wskaźników dotyczących nielegalnego rynku).
W trakcie badania pracownicy programów niskoprogowych podczas jednego tygodnia (20–26 listopada 2006 roku) ankietowali wszystkich klientów z nich korzystających. Większość osób przebadano w stacjonarnych programach niskoprogowych (3347 osób), ale również w trakcie pracy mobilnych punktów (652), pracowników ulicznych (364), jak również podczas imprez muzycznych w klubach (165). To ostatnie miejsce nie było głównym obszarem badawczym ze względu na inny rodzaj klientów niż w przypadku pozostałych miejsc. Badania realizowane wśród uczestników techno party czy imprez klubowych wymagają innej metodologii niż realizowane wśród klientów z przestrzeni miejskiej. W sumie użytkownicy narkotyków ankietowani byli w 114 punktach świadczących usługi z zakresu redukcji szkód we Francji, czyli w prawie wszystkich działających. Projekt miał na celu zbadanie klientów programów niskoprogowych. Zatem objął on swoim zasięgiem osoby, które nie są badane w ramach badań szkolnych czy wśród dorosłej populacji.
Mapa 1. Liczba respondentów w podziale na regiony we Francji
Źródło: Abdalla Toufik 2007.
Badanie przeprowadzono w krótkim czasie, aby maksymalnie ograniczyć problem podwójnego liczenia tych samych osób. W sumie otrzymano 4651 ankiet. Rozkład terytorialny liczebności badanych zaprezentowany został na mapie 1. Najwięcej użytkowników przebadano w Paryżu.
Wykres 1. Porównanie osób, które wzięły udział w badaniu do osób, które odmówiły udzielania informacji – odsetki badanych wg płci, głównego narkotyku, iniekcji
Źródło: Abdalla Toufik 2007.
Przewidywano, iż część użytkowników odmówi udziału w badaniach. Dlatego też dla tych osób (1089 osób – 23,4% całej próby) wypełniane były specjalne pola, które pozwoliły na zebranie kilku podstawowych informacji. Uzyskano więc również pewne informacje o tych użytkownikach, dla których nie zebrano wszystkich danych. Zestawienie wyników dla obydwu grup (objętych badaniem i tych, którzy odmówili) pokazało, że były one w miarę podobne. Na wykresie 1. porównano grupy. Jedyna różnica pomiędzy nimi występuje w przypadku „iniekcji”. W badaniu wziął udział większy odsetek iniekcyjnych użytkowników narkotyków w porównaniu do grupy odbiorców programów redukcji szkód, która odmówiła odpowiedzi na pytania kwestionariusza.
Co biorą badani?
Średni wiek badanych mężczyzn wyniósł 34 lata, a kobiet 31 lat. Respondenci byli pytani o aktualne, częste używanie, czyli do 30 dni przed badaniem. Najbardziej popularną substancją była marihuana, do której używania przyznała się połowa osób, na drugim miejscu znalazł się alkohol – 37%, a na trzecim (29%) buprenorfina. Na dalszych miejscach znalazły się następujące substancje psychoaktywne: kokaina – 28%, heroina 26% i crack 14% (tabela 1.). Do używania amfetaminy, która – inaczej niż w Polsce – nie jest we Francji popularnym stymulantem, przyznało się 7% badanych.
Tabela 1. Używanie substancji psychoaktywnych – odsetek badanych w ciągu ostatnich 30 dni
Źródło: Abdalla Toufik 2007.
Buprenorfina (tabela 2.) deklarowana była jako środek psychoaktywny najczęściej powodujący problemy (19%), przed alkoholem (16%) i heroiną (16%). Ten „najbardziej problemowy narkotyk” został w badaniu zdefiniowany jako ten, który wywołuje najwięcej problemów zdrowotnych i społecznych u użytkowników.
Tabela 2. Substancje psychoaktywne powodujące najwięcej problemów
Źródło: Abdalla Toufik 2007.
W ankiecie pytano również o zachowania ryzykowne. Wyniki wykazały, że 8% respondentów dzieliło się igłami. Spośród badanych, którzy używali narkotyków w iniekcjach, 9% było zakażonych HIV, a 48% HCV. W grupie nieużywającej narkotyków dożylnie, odsetek zakażonych HIV był o połowę mniejszy (4%), a rozpowszechnienie HCV sześciokrotnie mniejsze (8%).
Badanie wśród klientów programów niskoprogowych zostanie powtórzone w 2009 roku, co umożliwi porównanie wyników i pozwoli na wychwycenie zmian wśród uczestników tego typu programów. Ostatniego dnia spotkania organizacji pozarządowych w Falentach przedstawione zostały nowe substancje psychoaktywne oraz leki wykorzystywane jako środki odurzające. Rozmawiano również o Systemie Wczesnego Ostrzegania o Nowych Narkotykach, który działa w ramach Centrum Informacji. Na zakończenie seminarium omówiono kampanię Krajowego Biura zatytułowaną Łocz jor drink. Następne spotkanie dla przedstawicieli programów redukcji szkód odbędzie się w czerwcu, w Krakowie, gdzie będziemy m.in. przygotowywać się do przeprowadzenia projektu badawczego z francuskim Focal Pointem w listopadzie 2008 roku. Dzięki współpracy z Francją uzyskamy możliwość porównania wyników pomiędzy krajami.
Bibliografia
- Abdalla T., First French National Survey among low threshold services clients, 2007 (prezentacja ze spotkania w Falentach, dostępna w CINN).