Nowe nowe substancje

31 maja 2022  

W 2005 r. pojawiły się w Europie produkty o właściwościach zbliżonych do amfetaminy, jednak nie podlegające prawu narkotykowemu. Były to syntetyczne katynony, czyli pochodne naturalnie występującej w roślinie khat substancji psychoaktywnej – katynonu. Syntetyczne katynony rozpoczęły nowy rozdział nowych substancji psychoaktywnych (NSP).

Grupa fenylowa - podstawa ATS
Grupa fenylowa – chemiczna podstawa amfetaminy i katynonu

Pierwsze z nich to metkatynon i metylon o strukturach i działaniu zbliżonych do amfetaminy i MDMA. Jako że nie były objęte kontrolą, zyskały łatkę “legalnych” odpowiedników narkotyków. Faktycznie obrót nimi odbywał się z pominięciem prawa, a władze UE wkrótce po rozpoznaniu nowych katynonów wpisały je na listę substancji kontrolowanych.

Nie przeszkadza to jednak wprowadzaniu na rynek kolejnych, nie objętych penalizacją NSP, które po wykryciu i przebadaniu dodawane są do list. Obecnie na liście UE znajduje się 161 syntetycznych katynonów – z czego dwa ostatnie dopisano w tym roku.

Na czym polega fenomen?

Przełomowe MMC

W 2008 r. w Europie pojawił się mefedron4-metylometkatynon lub 4-mmc – stymulant zsyntetyzowany podobno już w 1929 r., jednak bez zastosowania aż do 2007 r., kiedy na fali “smart drugs” czy “legal highs” wypłynął najpierw w Izraelu, później w Australii, a następnie w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii i pozostałych krajach Europy.

Narkotyk ten zdobył ogromną popularność wśród użytkowników stymulantów – choć nie tylko – jako tani odpowiednik amfetaminy czy kokainy. Niska cena i łatwy dostęp sprawiły, że stał się powszechny w różnych środowiskach użytkowników narkotyków i osób eksperymentujących.

Mefedron zyskał sławę również w mediach, m.in. pod nazwą “meow meow” zaczerpniętą z brytyjskiej sceny klubowej (meaow to w j.ang. wyraz naśladujący miauczenie). Najpierw opisywany był jako fenomen zmian rynku narkotykowego, później, gdy zaczęły pojawiać się pierwsze ofiary przedawkowań – jako zagrożenie dla zdrowia publicznego.

W 2010 r. substancję zdelegalizowano w Europie, wraz z wieloma innymi “dopalaczami”, jednak nie zniknęła ona z rynku.

Pytanie tylko: co jest mefedronem?

Nowe mefedrony

Mefedron przeszedł na czarny rynek i wsród stymulantów utrzymuje wysoką popularność do dziś. Prawdopodobnie dzięki niskiej cenie i dużej sile działania, co przy krótkim czasie utrzymywania się efektu, wpływa na duży potencjał uzależniający.

Po delegalizacji 4-MMC, na rynkach pojawiają się kolejne derywaty, substytuty, czy mutacje katynonu. Obecnie syntetyczne katynony to druga co do wielkości grupa kontrolowanych substancji po syntetycznych kannabinoidach – podobnych do cannabis, tj. substancji czynnej w marihuanie czy haszyszu.

Na czym polega fenomen?

Fenyloetyloamina – podstawowy związek w ATS (amphetamine-type stimulants)

Po zakazaniu w 2022 r. 3-MMC i 3-CMC, na terenie Unii kontrolą objętych jest 161 syntetycznych katynonów.
Ilość ta jest wynikiem względnej łatwości w przekształcaniu związków posiadających właściwości psychoaktywne tak, aby wymykały się klasyfikacji chemicznej substancji zakazanych.

Derywaty, czy mutacje substancji tworzone są poprzez drobne zmiany w strukturze molekularnej – pozostawia się aktywną część związku chemicznego, a zmienia jego “uzupełnienia”.

Struktura mówi wszystko

amfetamina

Katynony należą do tej samej grupy substancji co amfetamina, metamfetamina i MDMA, czyli do fenyloetyloamin. O ich charakterystyce decyduje tzw. pierścień fenylowy, połączony w różnych strukturach z cząstkami węgla, wodoru, azotu i in.

katynon

Sam katynon jest analogiem amfetaminy lub beta-keto amfetaminą, co oznacza, że posiada strukturę amfetaminy z dołączoną grupą węgla beta. Schematy obu substancji rzeczywiście niewiele się różnią – podobnie ich działanie, choć katynon jest słabszy, a jego efekty odczuwalne krócej.

metkatynon

Tu warto przyjrzeć się schematom, czy też molekularnym „szkieletom” poszczególnych substancji. Obecny w każdej strukturze sześciokąt to pierścień fenylowy: związane 6 atomów węgla i pięć wodoru. W miejscu szóstego atomu występuje połączenie z innymi związakmi.

Metkatynon – syntetyczny katynon, od którego pochodzą niemal wszystkie kolejne mutacje, nie odbiega nadto od struktury źródłowej katynonu. Kolejne „derywaty”, jak wspomninay mefedron, powstały przez dodanie do głównej grupy odmiennych cząstek.

mefedron

Problem w tym, że już mefedron – 4-metylmetkatynon – działa silniej od amfetaminy, zarazem znacznie krócej, co zwiększa jego potencjał uzależnieniowy. Przy tym nadal jest substancją nie do końca zbadaną farmakologicznie.

Podobnie ma się rzecz z kannabinoidami – ich działanie może być zbliżone do naturalnego cannabis, ale też o wiele silniejsze, a co za tym idzie niebezpieczne. Stąd przypadki hospitalizacji i zgonów po zażyciu nieznanych “ziół”.

Najnowsza zakazana substancja to objęta kontrolą w marcu 2022 r. 3-mmc, czyli 3-metylmetkatynon. Wygląda bardzo ciekawie w porównaniu z nielegalnym od 2010 r. mefedronem, tj. 4-metylmetkatynonem:

3-mmc rozpoznany w 2022 r.

4-mmc, czyli mefedron, zdelegalizowany w 2010 r.

Źródła:

syntetyczne katynony na stronie emcdda
interaktywne narzędzie do tworzenia związków katynonu
opis substancji na stronie UNODC

Ewentualne uwagi, pytania lub komentarze prosimy kierować na adres redakcja@narkomania.org.pl