Gdzie rosną katynony?

W krajach posiadających tradycję używania khatu, najczęściej bywa on żuty. Roślinę nabywa się w pęczkach i spożywa przede wszystkim liście, przypominające nieco liść laurowy.

Substancje aktywne Catha edulis

Po pierwszej godzinie żucia następuje poprawa nastroju, pobudzenie i wytężenie uwagi, którym towarzyszą efekty euforyczne, co wszystko razem składa się na działanie zbliżone do amfetaminy. Również przyjmowanie większych dawek może prowadzić do amfetamino-podobnych skutków ubocznych, jak nadpobudliwość, zakłócenia snu, utrata apetytu i in.

Za efekty te odpowiedzialne są katynon i katyna – substancje zbliżone pod względem struktury chemicznej do amfetaminy i należące do grupy ATS – Amphetamine-Type Stimulants – czyli stymulantów podobnych do amfetaminy.

Występują one naturalnie w Catha edulis i są uwalniane w reakcji ze śliną, ale też podczas palenia, bądź w naparach. Katynon jest substancją o połowę słabszą niż amfetamina. Podczas żucia uwalnia się przez kilka godzin, osiągając najwyższe stężenie po 2 – 3 godzinach, kiedy przełożenie ilości na działanie odpowiada niewielkiej dawce amfetaminy.

Po czasie do ośmiu godzin katynon praktycznie znika z krwi, metabolizowany m.in. na norefedrynę, która zresztą także występuje w roślinie.

Roślina niezbyt groźna ale…

Khat nie jest objęty kontrolą międzynarodową, lecz w części państw europejskich, w tym w Polsce, należy do substancji zakazanych. Choć katynon i katyna – substancje aktywne Khatu – znalazły się na liście substancji kontrolowanych NZ na początku lat 80., to np. w Niemczech, w określonych ilościach, katyna może pojawiać się w lekach przepisywanych bez specjalnych obostrzeń. Z kolei w Wielkiej Brytanii sam khat zaliczony został do substancji leczniczych, choć nie odnotowuje się importu rośliny w tym charakterze.

Popularność khatu na terenie Europy wzrasta w ostatnich latach, za sprawą migracji ludności ze wschodniej Afryki. Używany jest w celach rekreacyjnych oraz przy okazjach świąt czy wydarzeń społecznych, czego nie zabrania również Islam, wyjąwszy jego skrajne odłamy.

…Derywaty bardzo niebezpieczne

Roślina, choć w niektórych państwach uchodzi za rodzaj nałogu społecznego – podobnie jak np. tytoń – w Europie nie wydaje się stanowić zagrożenia z perspektywy zdrowia publicznego.

Nie należy jednak jej względnie niskiej szkodliwości kojarzyć z popularnymi w ostatnich latach syntetycznymi katynonami, które bywają znacznie mocniejsza od amfetaminy i groźniejsze w skutkach od tego i tak niebezpiecznego, silnie uzależniającego narkotyku.