Opiaty (heroina, morfina, metadon)

Opiaty to bardzo silnie uzależniające substancje, z których najpopularniejsze to heroina, morfina i opium. Przez długi czas opiaty były główną substancją problemową w Polsce, a terapia uzależnienia od nich była długotrwała i często wiązała się z wielomiesięczną izolacją. Obecnie uzależnienie od opiatów leczy się farmakologicznie, z użyciem tzw. leków substytucyjnych.

Opis

Do grupy opioidów zalicza się substancje otrzymywane na bazie maku lekarskiego (Papaver somniferum), jak również środki syntetyczne działające na receptor opioidowy w układzie nerwowym. Są one w pewien sposób odpowiednikami wytwarzanych przez organizm człowieka hormonów peptydowych – endorfin, często nazywanych hormonami szczęścia. Opioidy, a zwłaszcza heroinę uważa się za najbardziej uzależniające narkotyki. Oprócz heroiny do najczęściej używanych narkotyków z tej grupy należy morfina oraz syntetyczny jej analog o przedłużonym działaniu – metadon.
Syntetyzowana z morfiny heroina to najsilniejszy z opioidów. Pomimo ogromnego ryzyka związanego z jej stosowaniem, jest to bardzo rozpowszechniony na czarnym rynku narkotyk. Podobnie jak inne inne opioidy, heroina obniża aktywność układu nerwowego, w początkowej fazie działania wprowadza w stan euforii, potem przechodzi to w stan uspokojenia, zadowolenia i obojętności, przy których łatwiej jest znosić nawet najbardziej przykre doznania.

Zastosowanie medyczne

W przeciwieństwie do morfiny, będącej od dawna podstawowym lekiem stosowanym do uśmierzania silnego bólu, heroina nigdy nie miała szerokiego zastosowania w medycynie. Krótko po jej zsyntetyzowaniu próbowano nią leczyć uzależnienie od morfiny – z opłakanym jednak skutkiem. Obecnie w niektórych krajach jest wykorzystywana w terapii podtrzymującej w stosunku do osób głęboko uzależnionych od opioidów.

Działanie

Heroina powoduje szybko silny stan euforii, co w dużej mierze związane jest z tym, że błyskawicznie pokonuje barierę krew-mózg. Następnie wprowadza w stan wyciszenia (przy większych dawkach – otępienia ).

• przesunięcie granicy bólu
• zmniejszenie łaknienia
• obniżenie ciśnienia krwi
• w nieznacznym stopniu spadek temperatury ciała
• zaparcia oraz kłopoty z oddaniem moczu
• osłabienie i potliwość
• impotencja

Czas działania narkotyku (podobnie jak jego dawka) w ogromnym stopniu zależy od tego, na ile jest on tolerowany przez organizm. Podczas gdy osoba uzależniona przyjmuje heroinę co 6-8 godzin, u osób nieuzależnionych działanie heroiny może trwać nawet dobę.

Formy występowania heroiny

Jest wiele różnych form występowania heroiny na czarnym rynku. Zależą one metod jej produkcji i użytych do tego odczynników, a także od rodzaju substancji mających zwiększyć wagę narkotyku. Pomijając produkowaną przez przemysł farmaceutyczny heroinę (diacetylomorfinę), mamy do czynienia z kilkoma podstawowymi formami nielegalnej heroiny:
Brązowa heroina (zasada heroiny), która ma postać proszku, czasem grudek w kolorze od żółtego do brązowego.
Biała heroina (chlorowodorek), ma zwykle postać drobnego, białego proszku.
W niektórych regionach świata (Ameryka Północna) występuje także tania wersja silnie zanieczyszczonej tzw. czarnej heroiny (black tar heroin), która wbrew nazwie rzadko bywa czarna.
W Polsce przez wiele lat jedyną formą heroiny był tzw. kompot (zwany też polską heroiną) – specyfik produkowany w prymitywnych, domowych warunkach na bazie słomy makowej oraz kilku odczynników chemicznych. Kompot zawierał wiele różnych alkaloidów opium, oprócz heroiny – morfinę, kodeinę i kilka innych. Miał on postać lekko oleistego płynu, w kolorze od słomkowego do ciemnobrązowego o wyczuwalnej woni octu. Przechowywano go w strzykawkach bądź małych buteleczkach. Tak też był dystrybuowany na czarnym rynku. W związku z ograniczeniami upraw maku lekarskiego, używanie kompotu radykalnie zmalało w naszym kraju.

Drogi przyjmowania

W zależności od formy heroiny, uwarunkowań środowiskowych (a także czynników ekonomicznych) istnieje kilka sposobów jej przyjmowania:

• wdychanie przez usta oparów z podgrzewanej folii aluminiowej (chasing the dragon – pogoń za smokiem) – tak najczęściej przyjmowana jest brązowa heroina
• wciąganie przez śluzówki nosa – biała heroina
• iniekcje dożylne

Właściwości uzależniające

Uzależnienie psychiczne. Wywołana przez heroinę euforia i spadek napięcia są niewątpliwie czynnikami, które powodują uzależnienie psychiczne. Jego budowaniu sprzyja dyskomfort psychiczny pojawiający się po tym, gdy narkotyk przestaje działać (depresja, spadek energii).
Uzależnienie fizyczne. Pojawia się dość szybko, bez względu na drogę przyjmowania heroiny. Następstwem tzw. ciągu heroinowego są przykre objawy abstynencyjne po jej odstawieniu – szereg dolegliwości, z których najbardziej charakterystyczne to:

• bóle stawowo-mięśniowe kończyn
• nudności i wymioty
• bezsenność i utrata łaknienia
• bóle brzucha i biegunki
• ziewanie, wysięki z nosa i oczu
• uczucie zimna, zimne poty
• nerwowość, niepokój i przygnębienie
• ociężałość nóg, czasem ich niekontrolowane ruchy

Zjawisko tolerancji. W przypadku heroiny dość szybko dochodzi do konieczności zwiększania dawki, aby uzyskać efekt działania narkotyku na pożądanym poziomie. Czasami dawki heroiny stosowane przez osoby uzależnione wielokrotnie przekraczają dawki śmiertelne.

Zewnętrzne oznaki użycia

zachowanie

• nadmierne uspokojenie,
• przysypianie, opadanie powiek
• możliwe drapanie (spowodowane swędzeniem skóry)

wygląd

• szpileczkowate, nie reagujące na światło źrenice
• płytki oddech
• potliwość
• ewentualne ślady nakłuć po wstrzyknięciach
• ogólne wyniszczenie spowodowane uzależnieniem

Przedawkowanie

Heroina jest narkotykiem, który dość łatwo można przedawkować. Śmierć następuje w wyniku porażenia ośrodka oddechu. Przyjęcie zbyt dużej dawki heroiny będzie charakteryzuje się:

• sinicą (usta i opuszki palców w wyniku niedotlenienia nabierają sinofioletowego koloru)
• krańcową sennością
• płytkim, nieregularnym oddechem aż do jego zaniku
• wiotczeniem mięśni szkieletowych (nienaturalne rozluźnienie)
• zimną, wilgotną i lepką skórą
• zwolnioną akcją serca i niskim ciśnieniem krwi

W przypadku przedawkowania najważniejsze jest podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych (oddech i cyrkulacja krwi) oraz wezwanie karetki pogotowia.

Niebezpieczeństwa

Ryzyko transmisji chorób zakaźnych przenoszonych przez krew – w szczególności HIV oraz wirusów zapalenia wątroby. Ma to związek z przyjmowaniem narkotyku skażonym sprzętem iniekcyjnym. Ogromny odsetek zakażeń HIV w Polsce ma związek z iniekcyjnym przyjmowaniem kompotu. Jeszcze bardziej dramatycznie wygląda sytuacja z epidemią zapalenia wątroby typu C.
Intensywność uzależnienia. Heroina uzależnia silniej niż jakiekolwiek inne narkotyki i może spowodować całkowite podporządkowanie się nałogowi. Skutki takiego stanu rzeczy odczuwane są niemal w każdej sferze życia osoby uzależnionej. Obniżając poziom napięcia emocjonalnego heroina sprawia, że osoby uzależnione tylko w nieznacznym stopniu odczuwają dyskomfort swojej pogarszającej się sytuacji.
Używanie heroiny przez kobietę w ciąży będzie skutkować tym, że dziecko urodzi się również uzależnione i siłą rzeczy będzie odczuwać objawy abstynencyjne.